Ο γαστρικός καρκίνος ή καρκίνος του στομάχου είναι η τέταρτη πιο συχνή αιτία θανάτου στον κόσμο που σχετίζεται με τον καρκίνο και παραμένει δύσκολο να θεραπευτεί στις δυτικές χώρες, κυρίως επειδή οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν προχωρημένη νόσο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κακοήθεια του στομάχου είναι σήμερα ο 15ος πιο συχνός καρκίνος. Το στομάχι αρχίζει στη γαστροοισοφαγική συμβολή και τελειώνει στο δωδεκαδάκτυλο.
Ο καρκίνος του στομάχου ήταν κάποτε ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος στον κόσμο. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, ωστόσο, τα ποσοστά καρκίνου του στομάχου έχουν μειωθεί δραματικά τον τελευταίο μισό αιώνα.
Η ελάττωση του καρκίνου του στομάχου οφείλεται εν μέρει στην ευρεία χρήση της ψύξης, η οποία είχε πολλές ευεργετικές επιπτώσεις: αυξημένη κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών, μειωμένη πρόσληψη αλατιού, η οποία είχε χρησιμοποιηθεί ως συντηρητικό τροφίμων και τη μειωμένη μόλυνση των τροφίμων από καρκινογόνες ενώσεις που προκύπτουν από τη φθορά των προϊόντων που δεν έχουν ψυχθεί. To αλάτι και τα αλατισμένα τρόφιμα μπορεί να βλάψουν τον γαστρικό βλεννογόνο, οδηγώντας σε φλεγμονή και σε μια σχετική αύξηση της σύνθεσης DNA και του κυτταρικού πολλαπλασιασμού. Άλλοι παράγοντες που πιθανόν συμβάλλουν στη μείωση των ποσοστών καρκίνου του στομάχου είναι οι χαμηλότεροι ρυθμοί χρόνιας λοίμωξης από το Helicobacter pylori, χάρη στη βελτιωμένη αποχέτευση και τη χρήση αντιβιοτικών και στην αύξηση της ανίχνευσης σε ορισμένες χώρες.
Παρ 'όλα αυτά, ο καρκίνος του στομάχου παραμένει δύσκολο να θεραπευτεί στις δυτικές χώρες, κυρίως επειδή οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν προχωρημένη νόσο. Ακόμη και οι ασθενείς που παρουσιάζονται στην ευνοϊκότερη κατάσταση και υποβάλλονται σε θεραπευτική εκτομή συχνά πεθαίνουν από υποτροπιάζουσα ασθένεια. Ωστόσο, δύο μελέτες έχουν δείξει βελτιωμένη επιβίωση με ανοσοενισχυτική θεραπεία: μια αμερικανική μελέτη που χρησιμοποιεί μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία και μια ευρωπαϊκή μελέτη που χρησιμοποιεί προεγχειρητική και μετεγχειρητική χημειοθεραπεία.
Η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου εκτιμά ότι περίπου 20.000 περιπτώσεις καρκίνου του στομάχου (17.750 στους άνδρες και 10.250 στις γυναίκες) θα διαγνώσουν το 2017. Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση είναι τα 68 έτη.
Ο καρκίνος του στομάχου κάποτε ήταν ο δεύτερος πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως, ο καρκίνος του στομάχου έπεσε στην τέταρτη θέση, μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα, του μαστού, του παχέος εντέρου και του ορθού. Ο καρκίνος του στομάχου είναι η τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι το 2015, ο καρκίνος του γαστρεντερικού συστήματος αντιπροσώπευε 754.000 θανάτους παγκοσμίως.
Σαν προδιαθεσικοί παράγοντες έχουν αναγνωριστεί η λοίμωξη από Helicobacter pylori χρόνια γαστρική φλεγμονή όπως η κακοήθης αναιμία, προηγηθείσα γαστρεκτομή οικογενειακό ιστορικό κάπνισμα, κακή διατροφή και παχυσαρκία
Ο πρώιμος γαστρικός καρκίνος / καρκίνος του στομάχου δεν παρουσιάζει συγκεκριμένα συμπτώματα. Ωστόσο, μερικοί ασθενείς με τυχαία συμπτώματα διαγιγνώσκονται έγκαιρα με καρκίνο του στομάχου.
Τα περισσότερα συμπτώματα του γαστρικού καρκίνου αντικατοπτρίζουν προχωρημένη νόσο. Όλα τα φυσικά σημεία του καρκίνου του στομάχου παρουσιάζονται καθυστερημένα. Όταν αναπτύσσονται, η νόσος είναι σχεδόν πάντοτε πολύ προχωρημένη για θεραπευτικές ενέργειες.
Τα σημεία και τα συμπτώματα του γαστρικού καρκίνου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Οι μεταγενέστερες επιπλοκές του γαστρικού καρκίνου μπορεί να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
Οι Ooi και συνεργάτες αναγνώρισαν τρεις ογκογονικές οδούς που απορρυθμίζονται στην πλειοψηφία (> 70%) των καρκίνων του στομάχου: τις οδούς πολλαπλασιασμού/βλαστικών κυττάρων, NF-kappaβ και Wnt/βήτα-κατενίνης. Η μελέτη τους δείχνει ότι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των οδών μπορεί να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίδραση της συμπεριφοράς της νόσου και της επιβίωσης των ασθενών. Ο εντερικός τύπος του γαστρικού καρκίνου γενικά θεωρείται ότι προέρχεται από τη μόλυνση με το Helicobacter pylori, η οποία εκκινεί μια αλληλουχία που εξελίσσεται από χρόνια μη ατροφική γαστρίτιδα σε ατροφική γαστρίτιδα, κατόπιν εντερική μεταπλασία και τελικά δυσπλασία. Αυτή η εξέλιξη είναι γνωστή ως καταρράκτης του Correa. Σε μια μελέτη πληθυσμιακής κοόρτης, οι Σουηδοί ερευνητές διαπίστωσαν ότι μετά από μια 2ετή λανθάνουσα κατάσταση, οι ασθενείς με προκαρκινικές γαστρικές βλάβες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για γαστρικό καρκίνο σε σύγκριση με τον γενικό σουηδικό πληθυσμό και ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται σταθερά με την εξέλιξη μέσω του καταρράκτη του Correa. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο 20ετής κίνδυνος για γαστρικό καρκίνο σε ασθενείς με συγκεκριμένα ευρήματα γαστροσκόπησης ήταν ο ακόλουθος:
Ο καρκίνος του στομάχου μπορεί να εξαπλωθεί άμεσα, μέσω των λεμφαγγείων ή αιματογενώς. Χαρακτηριστικά του spread περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Ο σκοπός των εργαστηριακών μελετών είναι να βοηθήσει στον καθορισμό της βέλτιστης θεραπείας. Οι πιθανώς χρήσιμες εξετάσεις σε ασθενείς με υποψία καρκίνου του στομάχου περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Οι μελέτες απεικόνισης που βοηθούν στη διάγνωση του γαστρικού καρκίνου σε ασθενείς στους οποίους υποψιάζεται κλινικά η ασθένεια περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Η βιοψία οποιασδήποτε εξελκωμένης βλάβης πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι δείγματα που λαμβάνονται από την περιοχή της βλάβης λόγω του μεταβλητού κακοήθους μετασχηματισμού. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις, η ενδοσκοπική υπερηχογραφία μπορεί να είναι χρήσιμη για την εκτίμηση του βάθους της διήθησης του όγκου ή της εμπλοκής παρακείμενων δομών.
Ιστολογικά, η συχνότητα των διαφορετικών γαστρικών κακοηθειών έχει ως εξής:
Με την σταδιοποίηση ο γιατρός προσπαθεί να καθορίσει την έκταση της νόσου. Βοηθά στον καθορισμό της καταλληλότερης θεραπείας. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την σταδιοποίηση της νόσου είναι εκτός από την αρχική βιοψία, το ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα, η αξονική τομογραφία και οι καρκινικοί δείκτες. Η σταδιοποίηση γίνεται πριν από την χειρουργική επέμβαση, καθώς ανάλογα με τα αποτελέσματα υπάρχει πιθανότητα να χρειαστεί να γίνει πρώτα χημειοθεραπεία και στη συνέχεια χειρουργική επέμβαση. Η τελική σταδιοποίηση γίνεται μετά την επέμβαση και την ιστολογική εξέταση του χειρουργικού παρασκευάσματος.
Επίσης υπάρχουν περιπτώσεις όπου η αξονική τομογραφία δεν αναδεικνύει πλήρως την έκταση της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές βοηθά ιδιαίτερα η διαγνωστική λαπαροσκόπηση κατά την οποία γίνεται άμεση εκτίμηση της έκτασης της νόσου τόσο σε γειτονικές δομές όσο και στο περιτόναιο. Επίσης, κατά την διάρκεια της λαπαροσκόπησης λαμβάνεται υγρό από την περιτοναϊκή κοιλότητα και με κυτταρολογική εξέταση του υγρού ανευρίσκεται τυχόν διασπορά καρκινικών κυττάρων.
Η χειρουργική αντιμετώπιση παραμένει η πρωταρχική θεραπεία για την αντιμετώπιση του γαστρικού καρκίνου/καρκίνου του στομάχου. Βασισμένη σε αρχές ογκολογικής χειρουργικής που αναπτύχθηκαν από ετών κύρια στις Ανατολικές χώρες (Ιαπωνία), όπου η νόσος απαντάται συχνότερα, περιλαμβάνει την εκτομή του όγκου με μέρος (υφολική γαστρεκτομή) ή και το σύνολο του στομάχου (ολική γαστρεκτομή), τον απαιτούμενο λεμφαδενικό καθαρισμό (D2 lymphadenectomy) και την επανασύνδεση του οισοφάγου με το λεπτό έντερο. Πρόκειται για τεχνικά απαιτητικές χειρουργικές πράξεις οι οποίες πρέπει να εκτελούνται από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Οι ασθενείς με γαστρικό καρκίνο πρέπει να ελέγχονται από εξειδικευμένους χειρουργούς που σε συνεργασία με γαστρεντερολόγους, παθολόγους – ογκολόγους και ακτινοθεραπευτές θα καθορίζουν την πλέον κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση, υπογραμμίζοντας για μία φορά ακόμη, την ανάγκη ομαδικής προσέγγισης στον ογκολογικό ασθενή.
Πιό συγκεκριμένα, η χειρουργική προσέγγιση στον καρκίνο του στομάχου εξαρτάται από την τοποθεσία, το μέγεθος και τα τοπικά επεμβατικά χαρακτηριστικά του όγκου/ καρκίνου του στομάχου .
Πρώιμου σταδίου (Tis, ή Τ1) γαστρικός καρκίνος
Σταδίου IB έως IIIC γαστρικός καρκίνος
Οι θεραπευτικές συστάσεις των ESMO-ESSO-ESTRO καρκίνου του στομάχου
Οι πιθανώς χρήσιμες θεραπείες στο γαστρικό καρκίνο περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρκίνος του στομάχου αντιπροσωπεύει το 1,7% όλων των νέων περιπτώσεων καρκίνου και το 1,8% των θανάτων από καρκίνο. Το συνολικό 5ετές σχετικό ποσοστό επιβίωσης, το οποίο ήταν 14,3% το 1975, αυξήθηκε σε 30,6% μέχρι την περίοδο 2007-2013. Το 5ετές ποσοστό επιβίωσης για χειρουργημένους καρκίνους στομάχου κυμαίνεται από 71% για τους ασθενείς με νόσο σταδίου ΙΑ έως 46% για το στάδιο IIA, 20% για το στάδιο IIIA, έως 4% για το στάδιο IV.
Οι εξειδικευμένη χειρουργική προσέγγιση προαπαιτεί την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη εκτομή με τον μικρότερο δυνατό κίνδυνο για τον ασθενή. Η 5ετής επιβίωση ασθενών με γαστρικό καρκίνο μετά την χειρουργική εκτομή βρίσκεται μεταξύ 60-90% για ασθενείς με νόσο σταδίου Ι, 30-50% για νόσο σταδίου ΙΙ, ναι 10-25% για ασθενείς με νόσο σταδίου ΙΙΙ.
Στο προχωρημένο στάδιο ο καρκίνος του στομάχου με περιτοναϊκή νόσο, τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζεται με επέμβαση κυτταρομείωσης (κυτταρομειωτική χειρουργική – CRS) σε συνδυασμό με υπέρθερμη διεγχειρητική ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC). H επέμβαση αυτή είναι ιδιαίτερα απαιτητική, απαιτεί εξειδικευμένη χειρουργική ομάδα, και νοσηλευτικό ίδρυμα το οποίο μπορεί να υποστηρίξει την περιεγχειρητική διαχείριση των ασθενών αυτών. Η επιλογή των ασθενών που θα υποβληθούν σε επέμβαση κυτταρομείωσης και HIPEC γίνεται από την εξειδικευμένη χειρουργική ομάδα με βάση συγκεκριμένα διεθνή κριτήρια επιλογής.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η υπέρθερμη διεγχειρητική ενδοπεριτοναϊκή χημειοθεραπεία (HIPEC) μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε πρωιμότερα στάδια με kαθαρά προληπτικό χαρακτηρα (up front).
O χειρουργός κ. Ι. Κυριαζάνος διαθέτει Ευρωπαϊκή Πιστοποίηση για την αντιμετωπιση κακοηθειών του περιτοναίου, κυτταρομειωτικής χειρουργικής και χρήσης υπέρθερμης διεγχειρητικής ενδοπεριτοναϊκής χημειοθεραπείας (HIPEC). Έχει δε παρουσιάσει μεγάλη σειρά τέτοιων εξειδικευμένων επεμβάσεων με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.